چشمانداز کاهش تقاضای نفت در بخش حملونقل و سختتر شدن مقررات زیستمحیطی، پالایشگران را مجبور میسازد تا شیوههای جدیدی را برای افزایش سهم فراوردههای با ارزش افزوده بالا در سبد تولیدات خود جستوجو کنند. از سوی دیگر تقاضای پتروشیمی به لطف افزایش شهریسازی و بهبود استانداردهای زندگی همچنان روند صعودی خود را ادامه میدهد. در چنین فضایی که روزبهروز از ارزش سوخت کاسته شده و به ارزش مواد شیمیایی و پتروشیمی افزوده میشود، اصلیترین راه برای پالایشگران نفت بهمنظور حفظ توان رقابت خود در بازار، یکپارچهسازی فرایند تولید مواد شیمیایی و پتروشیمی بهمنظور تولید هر چه بیشتر مواد با ارزش بالا و کاهش تولید سوخت از هر بشکه نفت خام است. یکی از شیوههای یکپارچهسازی استفاده از فناوری تولید مستیم مواد شیمیایی از نفت خام یا COTC میباشد.
تبدیل مستقیم نفت خام به مواد شیمیایی یکی از محرکهای قدرتمند صنعت و یک روند قوی در صنایع پاییندستی نفت و گاز بهویژه در آسیا اقیانوسیه، چین و خاورمیانه خواهد بود. تاکنون حدود ۱۲ شرکت، بیش از ۳۱۵ میلیارد دلار برای اصلاح و بهبود واحدهای پاییندستی خود و نیز ایجاد مجتمعهای بهروز و جدید هزینه کردهاند تا بتوانند نرخ تولید فراوردههای پتروشیمی و شیمیایی خود را افزایش دهند. پیشبینی میشود طی ۵ سال آینده نیز حدود ۳۰۰ میلیارد دلار دیگر در این حوزه سرمایهگذاری شود. بخش اعظمی از این سرمایهگذاریها در حوزۀ تبدیل مستقیم نفت خام به مواد شیمیایی یا COTC است.
به دلیل هزینههای سرمایهای بالا، یکی از عوامل مهم در سودآوری این پروژهها بهرهوری سرمایه است. از طرفی به دلیل حجم بالای تولید محصولات در این مجتمعها، تضمین تقاضای پایدار برای محصولات نیز یکی از دیگر از ملاحظاتی است که باید موردتوجه قرار گیرد. عامل تأثیرگذار بعدی در موفقیت این پروژهها، فناوری است. انتخاب فرایند و فناوری مناسب با خوراک ورودی بهنحویکه با کمترین هزینه، بیشترین نرخ تبدیل نفت خام به مواد شیمیایی به دست آید از نکات مهم دیگری است که باید در توسعۀ این واحدها به آن توجه شود.
در حال حاضر روزبهروز بازیگران جدیدی به بازار فروش نفت خام اضافه میشوند که مزیت رقابتی ایران در این بازارها را کاهش میدهد، بنابراین به نظر میرسد بهترین راهبرد برای خلق ارزش از این نعمت خدادادی تبدیل هر چه بیشتر آن به مواد شیمیایی و پتروشیمی از طریق یکپارچهسازی واحدهای پالایشی و پتروشیمی، یا همان احداث پتروپالایشگاه، باشد. جمهوری اسلامی ایران با تولید بیش از ۶۵۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی، که یکی از گریدهای باکیفیت نفت خام در جهان محسوب میشود، از فرصت مناسبی برای توسعۀ واحدهای پتروپالایشی مبتنی بر این خوراک مرغوب برخوردار است، اما به دلیل روند کاهشی تولید میعانات گازی کشور، بهتر از بهمانند کشور عربستان روی نفت سبک ایران تمرکز شود. از طرفی با توجه به تحریمها، ایران در سرمایه و دانش فنی موردنیاز برای ساخت چنین واحدهایی با چالشهای جدی روبهرو است. به همین دلیل این امر جز با همکاریهای بینالمللی میسر نخواهد شد. با توجه به اینکه چین یکی از پیشگامان این حوزه در دنیا محسوب میشود، بهنحویکه از ۶ پروژۀ پتروپالایشی در دنیا ۴ مورد آن توسط شرکتهای چینی در حال احداث است، پیشنهاد میشود موضوع انتقال دانش فنی و احداث پتروپالایشگاه در ایران یا سهامداری ایران در پتروپالایشگاههای چینی درازای تضمین تأمین خوراک آنها یکی از موضوعات همکاری دوجانبه در توافق ۲۵ سالۀ ایران و چین باشد، تا بدین ترتیب هم بازار پایداری برای مصرف نفت خام ایران به وجود آید و هم حداکثر ارزش از نفت خام حاصل شود.