جمهوری اسلامی ایران به‌منظور عملیاتی‌سازی اهداف ملی خود، بدون تردید نیازمند متحول‌سازی ابزارهای قدرت ملی است. با وجود برخورداری از منابع گسترده نفت و گاز و قرار گرفتن در موقعیت ژئوپلیتیکی منحصربه فرد، به‌‌دلیل فقدان برنامه بلندمدت و نقشه راه منسجم، دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران، کارکردی حداقلی و تک‌ساحتی داشته است. به عبارت دیگر، جمهوری اسلامی ایران نیازمند متنوع‌سازی کارکردها و حیطه‌های فعالیت دیپلماسی انرژی دارد. از یک سو وابستگی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به بخش انرژی و از سوی دیگر مسائل پیچیده و پایدار امنیتی و سیاسی در منطقه غرب آسیا، سبب شده تا تحول در کارکرد دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگری ضرورت داشته باشد.
در نقشه راه ترسیم شده برای دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران، سیاست‌های مناسب برای دستیابی به این هدف ارایه شده است. در هر کدام از حوزه‌ها، سیاست‌هایی مدونی به‌منظور حداکثرسازی فرصت‌ها و حداقل‌سازی هزینه‌های ملی تعریف شده که اجرایی‌سازی آن ضمن اینکه نیازمند عزم و اراده ملی است، به توسعه کمی و کیفی دستگاه‌های فعال در بخش دیپلماسی انرژی احتیاج دارد.
نقشه راه پیش‌رو، نشان می‌دهد که دیپلماسی انرژی کنشی معطوف به توسعه بلندمدت اقتصادی، ارتقای پایدار منزلت سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه‌ای و جهانی است. با توجه به این مهم، همان‌طور که می‌توان از اهرم انرژی برای توسعه اقتصادی بهره جست، امکان استقرار محیط منطقه‌ای پیرامونی امن و همچنین بهبود تعاملات فرهنگی و اجتماعی نیز فراهم خواهد شد. چنین دستاوردی نیازمند تغییر نگاه به مقوله انرژی و همچنین روزآمدسازی فعالیت دستگاه‌ها در این بخش است. همکاری نزدیک و هم‌افزای وزارت نفت و وزارت خارجه در کنار همراهی نهادهای پشتیبان نظامی و امنیتی می‌تواند ضامن تحول نقش دیپلماسی انرژی و در ادامه توسعه پایدار ملی شود.
