خلاصه مدیریتی
امروزه چین به عنوان یک قدرت نوظهور به تدریج بخش مهمی از سیاست و اقتصاد جهان را همچون جمعیت خویش، به خود اختصاص می‌دهد و در این امتداد، ابتکار یک کمربند و یک جاده مشتمل بر دو بال «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» و «جادۀ ابریشم دریایی قرن ۲۱» با هدف افزایش صادرات، بهبود وضعیت رشد در مناطق غربی چین، افزایش استفاده بین المللی از یوان رنمینبی، کاهش ظرفیت مازاد واحدهای صنعتی مثل فولاد، تسهیل حضور در اقتصاد جهانی، تامین امنیت انرژی، افزایش تاثیرگذاری سیاسی بر سایر کشورها، کاهش مسایل و مشکلات تروریستی مبتلابه چین، کاهش وابستگی به مسیرهای دریایی تحت نفوذ امریکا و هند، حضور نظامی و امنیتی موثرتر در اقیانوس هند و … مورد توجه حاکمان چین قرار گرفته است.
چین در این مسیر با مشکلات و چالش های فراوانی از جمله مسایل امنیتی در استان مسلمان نشین سین کیانگ چین و ایالت بلوچستان و منطقه مورد مناقشه جامو و کشمیر، مشکلات فساد گسترده، مسایل تعرفه ای، گمرکی و زیرساختی در کشورهای مشارکت کننده در ابتکار و نگرانی های عمده امریکا و هند از توسعه طلبی چین هم رو به روست.
در حال حاضر، پاکستان و قزاقستان برندگان این ابتکار از نظر میزان جذب سرمایه چینی و توسعه زیرساخت های حمل و نقلی و انرژی خود هستند. قزاقستان در مسیر کریدور شرقی – غربی از چین به سمت اروپا و تامین نفت و گاز چین رقیب مهم ایران است و پاکستان هم در مسیر پیوند چین به اقیانوس هند و توسعه بندر اقیانوسی گوادر در مجاورت چابهار.
اما ایران در سه زمینه اصلی یعنی دستیابی چین به اقیانوس هند، دستیابی به بازار کشورهای غرب ایران و تامین امنیت انرژی چین در قالب های مختلف می تواند در ابتکار یک کمربند و یک جاده حضور موثری داشته باشد.
با توجه به مشکلات امنیتی فراوان و عدم ثبات سیاسی و نبود زیرساخت های لازم در پاکستان، گزینه مناسب برای ایران، ایجاد پیوندی میان کریدور حمل و نقلی شمال – جنوب و ابتکار یک کمربند و یک جاده است.
با تکمیل طرح های بزرگراهی و ریلی در استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، رضوی و شمالی، چین در صورت وجود مشکل امنیتی در پاکستان می تواند از ظرفیت کریدور شمال – جنوب برای دسترسی به اقیانوس هند و خلیج فارس بالاترین بهره را ببرد، ضمن اینکه برای دستیابی به بازار گسترده کشورهای واقع در غرب ایران و افریقای شمالی هم می تواند از مسیر شرقی – غربی ایران بهره مند شود.
ایران باید توسعه چابهار و مسیرهای ریلی و بزرگراهی از چابهار به شمال ایران را در قالب یک بسته کامل ببیند، اما به صورت پروژه های متفاوت، طرح های توسعه ای خود را معرفی و مطرح کند و به صورت توامان از چین، هند و ژاپن برای توسعه این پروژه ها (و نه کل طرح) دعوت به عمل آورد. در واقع گذاشتن همه تخم مرغ ها در سبد تنها یکی از دو کشور هند یا چین نمی تواند منافع ایران را تامین کند.
ایران باید مذاکراتش در زمینه تامین نفت و گاز مورد نیاز پالایشگاه ها، مجمتع های پتروشیمی و نیروگاههای در دست احداث در پاکستان و مذاکرات در زمینه صادرات نفت و گاز به چین از طریق گوادر را آغاز و به طور جدی تری پی گیری کند. به همین دلیل همکاری در ساخت خط لوله گازی سمت پاکستان تا مرز ایران در قالب طرح های CEPC توسط چینی ها نیز قابل پی گیری و اجرا است. پاکستانی ها هم به دلیل نگرانی از حضور دشمن شان یعنی هند در چابهار، علاقه شدیدشان برای همکاری گوادر و چابهار را طی ماههای اخیر بارها اعلام کرده اند. با توجه به توسعه نیروگاه های گازی در پاکستان و نیاز به پس کرانه گسترده چابهار، قطعا پیشبرد این خط لوله و مسیر ریلی میان گوادر و چابهار می تواند برای ایران هم مثرثمر باشد.
به دلیل روابط نسبتا خوب ایران با هند، چین و پاکستان که اولی رقیب بعدی هاست، ایران می تواند با همه کارت های خود بازی کند و از نگرانی های طرفین، بهره برداری مناسبی داشته باشد. ضمن اینکه در صورت همراهی اروپا با امریکا در تحریم های جدید، ایران باید روی حضور شرکت های چینی که اساسا در بازار امریکا حضور ندارند، برنامه ریزی کند و بزرگ ترین دغدغه آنها یعنی گارانتی دولتی را برطرف کند. در صورت ماندن ایران در برجام هم ایران می تواند با دست بازتری با این شرکتها که علاقه مند به حضور در پروژه های مختلف پالایشگاهی، پتروشیمی، ریلی، بندری و … هستند، همکاری کند.
