خلاصه مدیریتی
کشور روسیه دارای جمعیت ۱۴۶ میلیون نفری است و تعداد ۲۸۵ میلیون مشترک برق دارد. چهارمین کشور بزرگ دنیا ازلحاظ تولید برق بعد از چین، آمریکا و هند است، اولین کشور در پیشرفت و توسعه انرژی صلحآمیز هستهای و پنجمین کشور دنیا درزمینۀ تولید برق از انرژی برقآبی است. صنعت برق بخش مهمی از اقتصاد روسیه است، سیستم تأمین برق در این کشور متمرکز و شامل هفت سیستم منطقهای یکپارچه و چندین سیستم منطقهای منفصل از شبکه (در مناطق کم تراکم) است؛ حدود ۵۹ درصد برق روسیه در نیروگاههای ترکیبی حرارتی، ۲۱ درصد در نیروگاههای هستهای و نزدیک به ۱۹ درصد در نیروگاههای برقآبی بزرگ و مابقی توسط انرژیهای تجدیدپذیر تولید میشود، میزان تولید برق آن در سال ۲۰۲۰ در حدود ۱۱۲۱۰۰ گیگاوات ساعت است، مصرف برق آن در تمامی بخشها در حدود ۷۵۵۰۰۰ گیگاوات ساعت بوده، تعرفه برق در بخش خانگی ۴.۸۱ روبل (۰.۰۷۹ دلار) و در بخش صنعتی ۷.۰۸ روبل (۰.۱۲ دلار) به ازای هر کیلووات ساعت است، طول خطوط انتقال در شبکه برق بیش از ۵.۵ میلیون کیلومتر است که حدود نیمی از آن توسط PJSC Rosseti اداره میشود، شرکتهای تولید و انتقال، ازجمله “Inter RAO”، RusHydro”” و “”Rosseti بهعنوان شرکتهای مهم در تولید و انتقال برق محسوب میشوند.
صادرات آن در حدود ۲۱۰۰۰ گیگاوات ساعت و واردات آن ۱۵۰۰ گیگاوات ساعت است. روسیه با تمام کشورهای هممرز خود خطوط اتصال و انتقال برق دارد و برقراری اتصال برقی با کشور روسیه میتواند دسترسی به بازارهای برقی اروپا و آسیا را بدهد. دسترسی به بازار برق روسیه برای تمام افراد آزاد است و خدمات مدیریت شبکه و نظارت توسط نهادهای دولتی ارائه میشود. مالکیت تمامی نیروگاههای اتمی غیرنظامی با شرکت روس اتم است و انتقال آن به افراد یا شرکتهای دیگر ممنوع است. شرکت روس اتم یکی از بزرگترین شرکتهای فعال در صنعت هستهای است که در کشورهای مختلفی فعالیت دارد، این شرکت ۳۵ پروژه در حال اجرا در خارج روسیه و ۳ پروژه نیز در روسیه دارد و در سال ۲۰۲۰ مبلغ سفارشهای بینالمللی آن در حدود ۱۳۸ میلیارد دلار بوده.
روسیه دارای یک بازار خردهفروشی و یک بازار عمدهفروشی است، در بازار خردهفروشی تعرفه نهایی برق به دلیل حمایت از مصرفکننده نهایی که عموماً بخش خانگی است، عموماً توسط دولت تعیین میشود. بازار عمدهفروشی به سه بخش قیمتی، غیر قیمتی و مناطق ایزوله تقسیم میشود. در مناطق قیمتی قیمت بر اساس توافق تولیدکننده و خریدار تعیین میشود، در مناطق غیر قیمتی، قیمت برق عمدهفروشی را دولت تعیین میکند و در مناطق ایزوله به دلیل تراکم کمجمعیتی عملاً امکان ایجاد بازار رقابتی و عمدهفروشی وجود ندارد. دولت روسیه علاوه بر بازار فروش برق یک بازار ظرفیت برق نیز ایجاد کرده است که هدف، ایجاد ظرفیتی کافی جهت پاسخ به رشد مصرف است که بر اساس این طرح دولت با اجرای سیاستهای تشویقی و حمایتی، سازندهی نیروگاه را به ایجاد و ارائه یک ظرفیت از پیش تعیینشده به شبکه برق متعهد میکند. روسیه در حال پیادهسازی طرح بهرهوری انرژی است که اجرای آن توسط نهادها و شرکتها و اجرای ممیزی انرژی توسط آنها مشوقهای مالی و مالیاتی را در پی دارد.
روسیه اکنون در حدود ۰.۵ درصد از برق خود را از طریق منابع تجدیدپذیر تولید میکند و قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۴.۵ درصد برق تولیدی خود را از منابع تجدیدپذیر تولید کند و نیروگاههای تجدیدپذیر کوچک خود بخصوص خورشیدی و بادی را گسترش دهد و ظرفیتهای جدیدی ایجاد کند که در این رابطه برنامهها و قوانینی مثل CSA را ابلاغ کرده است و همچنین سرمایهگذاری در این بخش در حدود ۳۵۰ میلیارد روبل برآورده شده است و روسیه بخشهایی که در این صنعت فعال هستند را متعهد به رعایت قانون ملی سازی صنعت روسیه (بر طبق این قانون بخشی از صنعت باید از تجهیزات ساخت روسیه باشد) کرده است. همچنین طبق برنامه DPM دولت روسیه قصد بازسازی ۴۰۰۰۰ مگاوات ظرفیت نیروگاهی خود را که غالباً نیروگاههای حرارتی است از طریق مزایده و مشوقهای مالی و تأمینی تا سال ۲۰۳۵ را دارد.
با توجه به مطالب فوق و بررسیهای صورت گرفته میتوان با کشور روسیه در صنعت برق در ۴ زمینۀ همکاری داشت، بخش اول درزمینۀ اتصال شبکه برق ایران و روسیه است که با توجه به ظرفیت روسیه این اتصال میتواند کمبودهای برق کشور را تأمین کند و همچنین دسترسی به بازارهای برق اروپا و چین را به ایران بدهد و این دسترسی گامی بلند در جهت تبدیلشدن ایران به هاب برق منطقه است.
بخش دوم درزمینۀ بازسازی و ساخت نیروگاههای حرارتی است که با توجه به اینکه درصدی از نیروگاههای بخار ایران ساخت روسیه است و این مطلب که ایران دانش فنی بازسازی و مدرن سازی نیروگاههای بخار قدیمی را ندارد، میتوان از ظرفیت روسیه استفاده کرد و نیروگاههای بخار قدیمی را بازسازی کرد.
بخش سوم همکاری درزمینۀ تجدیدپذیرها است، روسیه با توجه به برنامههایی که در بخش تجدیدپذیرها دارد (برنامه CSA) سعی در گسترش بخش تجدیدپذیر خود دارد که ایران میتواند از تجارب این برنامهها استفاده کند و همچنین روسیه میتواند با ایجاد خط تولید پنلهای خورشیدی در ایران هم برنامه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر خود را گسترش دهد و هم این خط تولید در گسترش استفاده از انرژیهای خورشیدی به کشورمان کمک میکند.
بخش چهارم نیز درزمینۀ نیروگاههای هستهای در جهت تولید برق است که با توجه به تجربهی روسیه در زمینۀ نیروگاههای صلحآمیز هستهای، ایران میتواند همکاری با روسیه در زمینۀ بازسازی نیروگاههای هستهای موجود و ساخت نیروگاههای جدید و همچنین تأمین سوخت پایدار نیروگاهها همکاری کند و از ظرفیت روسیه در بخش هستهای استفاده کند.
